Kategoria: Zaburzenia w uspołecznianiu
ROLA W REGULACJI
Oba poczucia odgrywają znaczną rolę w regulacji społeczno-moralnego zachowania się człowieka i wyznaczają jakościowo odmienne wzorce postępowania. Poczucie winy na ogół zabezpiecza jednostkę przed podejmowaniem czynów nieetycznych nawet wówczas, gdy nie ma kontroli społecznej i wykrycie sprawcy jest mało prawdopodobne. Oznacza to, że poczucie winy w pewnym sensie uniezależnia działania jednostki od -wpływu społecznego. Poczucie to nie tylko powstrzymuje od realizacji działań, ale także ogranicza, hamuje, blokuje, represjonuje lub zapobiega tworzeniu się emocji i skojarzeń (np. agresywnych) motywujących do takich działań (Aronfreed J., 1968; Mosher L., 1968; Kofta M., 1979; Frączek A., Jaźwiński-Buczyńska M., Zakraewski J., 1979). Jednak nie zawsze tak się dzieje.
INTERESUJĄCE BADANIA
W zespole A. Frączka wykonano interesujące badania, dzięki którym m.in. okazało się, że osoby o silnym poczuciu winy stymulowane bodźcami seksualnymi i agresywnymi odczuwały irytację i złość (natomiast osoby o niskim poczuciu winy odczuwały przyjemne nieagresywne stany emocjonalne), to znaczy występowała u nich gotowość emocjonalna do agresji — gotowość taka jest wyrazem zagrożenia ich norm przekonań wchodzących w skład struktury „ja” (Frączek A., Jaźwiński-Buczyńska M., Zakrzewski J., 1979, s. 114), jest wyrazem zagrożenia poczucia własnej wartości. Jest więc możliwa sytuacja, pozornie tylko paradoksalna, że broniąc własnych zagrożonych standardów normatywnych jednostka gotowa jest je złamać: „uważam, że agresja jest rzeczą złą, dlatego jestem oburzony, gdy ją obserwuję; moje oburzenie i złość skłania mnie do tego, by ją zlikwidować” (zniszczyć agresywne rysunki, uderzyć dziecko zachowujące się agresywnie, domagać się kary śmierci dla mordercy itp.).
ZAPOBIEGANIE NARUSZANIU NORM
Ponieważ poczucie winy nie jest izolowane od innych procesów i właściwości psychologicznych, zatem jego potencjał regulacyjny może być modyfikowany przez rozmaite zmienne pośredniczące. M. Kofta (1979) zwraca uwagę, że istotną rolę mogą tu odgrywać takie czynniki, jak umiejętność zapobiegania naruszaniu norm (np. z powodu posiadania szczególnych cech temperamentu), odporność na pokusy czy zdolność do przewidywania poczucia winy. Potencjał regulacyjny tego poczucia może też ulec znacznemu nawet osłabieniu pod wpływem silnej aktywizacji poczucia krzywdy.
POD WPŁYWEM POCZUCIA
Pod wpływem poczucia krzywdy może: bowiem dojść do prowadzenia bezpardonowej walki o subiektywnie pojmowaną sprawiedliwość lub stosowania biernych form protestu pod postacią społecznego lub (i) psychicznego izolowania się od ludzi. Pod wpływem poczucia krzywdy jednostka poszerza niekiedy margines tolerancji dla własnych czynów nieetycznych, uznając iż doznała takięgo ogromu cierpień, że uwalniają ją one od przeżywania skrupułów (poczucia winy) związanych z własnym postępowaniem. Dokonuje więc swoistego „korzystnego porównania tłumacząc sobie i innym, że „krzywda, którą wyrządziłem drugiemu człowiekowi jest niczvm w porównaniu z krzywdami, jakie spotkały i spotykają mnie od ludzi .
Loading ...
