PSYCHOLOGICZNE MECHANIZMY SPOŁECZNO-MORALNEGO FUNKCJONOWANIA JEDNOSTKI
Konsekwencją naruszania lub przestrzegania zintemalizowa- nych standardów, są — jak mówi S. Schwartz (1976) — określone koszty lub zyski społeczne, fizyczne i psychologiczne, a przynajmniej ich antycypacja. Koszty lub zyski społeczne to pochwała lub nagana, premie lub grzywny, awans lub postępowanie sądowe. Natomiast koszty lub zyski fizyczne wiążące się bezpośrednio z działaniem to z jednej strony ból, uczucie wstrętu, wydatek energii lub też przyjemność, podniecenie, radość. Poczucie winy, będące ważnym elementem samokontroli człowieka (Kofta M., 1973) decyduje o wielkości, tzw. kosztów moralnych, stanowiących zdaniem Schwartza szczególną postać kosztów psychologicznych (samonagana, obwinianie siebie itp.), jakie ponosi jednostka w związku z naruszeniem standardów.